5/25/2008

MY BRIEF MEMOIRS OF ZSP AND ZOD(1984-2008)

Lâibu Tungtâng
Tami lâibu in a gên thupipên ahileh,i sep i bawl sunte khu a thawn in a mangthang sih dínga,leitung leh vântung ah, teptê(ciepte) leh thei zing in a na omden hi,ci khu a thupi(theme) ahi. Tunia,silkhat i bawl khu mawh bawl mawh sep ci omthei lou ahia, Pu.Isaac Newton in a gên mabangin, ‘Every action has equal and opposite reaction’ a na ci mabangin,i pawlpi sung,i society sunga,i sephoi leh a gâhoi puoh ahia,i sepkhiel leh a gâsie(hût) puoh ahi.
Leisiet ah,damlâi niteng in,bangbang bawl ma lei zong,mi tamzawte pen i nêh i tâh buoipi i hi uhhi. Lungsim sinsim ngaituona zang mite pen leitung ah kitawm mama hi,zâlah ah sawm(10%) zong cing zou kha lou maithei ahihi.
Eima’n i lungsim a a’ng om zuai khat poupou i gênthei pouleh,cia thu leh la mawh gên lou leh mawh sât lou díng ahidân a’ng musah a ,a’ng theisah hi. Leitung a’ng pil deudeu a,koima mawh simmaw leh mawh dudah bawllou díng ahidân zong a ensah hi. Kizâtâttuona khu piendân hoi mama ahi.
Zo thupil khat in hici in a gên hi, ‘Ni mu masa,hla mu masa,zâtât un’a ci hi. Zo ngaina dânin, nâuzawte’n uzawte a zâtât díng uh,kici pen kitasamta mama in tami lâibu sungah a kimudoh hi. Delhi khopi sunga intên kipneite leh lâisim zuai a,hing om;sângnâupangte kitêthei lou ahi. Pienna Nu leh Pate oplouna mun a,intên detneite khu sângnâupangte’ Nu leh Pate ahi uhhi,ci khu tami lâibu sungah a kimuthei hi.
Zokhankhuol a op leh Zokhandâl zong a om hi,cithute kicientahin tami lâibu tungpan in a kitheithei hi.
Thumakâi(Preface)
Hun leh nite’n ei ngâhlou in a bei zungzung hi. Theilou kâlin i tâte uh a’ng khanglien u’a,mi picing a’ng suohta uhhi. Ei pen têhtheilou, vuoitheilou dânin i na kingaisut zing uh leh,tuaci na hilou mawh hi. I sep i bawlte uh zong bangtan a,gâsuoh ahiei ? ci’n nua-et kia ta lei, kiletsahtah a,i gêndoh díng uh leh,i tângkoupi díng uh,bangma kimu lou maithei ahi. Ei lah,sémgim,hawmgim,lêlcim,hâmcim kisa na ma vâi in,i society sunga i gên,i tohte in bangtan tongkha ahia,bangtan sukha ahia,bangtan susie ahia,bangtan suhoi,siemhoi i hia,bangtan suzang i hi ei? cite eima mimal a kidoh kawmkawm hun ahita hi,ciin ka um hi. Leitung ah mihing tamzawte pen lungkimna neilouin hinkhuo mang in a khosa uhhi. Mihing pawlkhatte ahileh,thuneina kitu uh,kimkhatte ahileh thu a kitu u’a,pawlkhatte lêulêu kia lah,pilna siemna kidem in a hunteng uh a zang bei uhhi. Mihing pawlkhatte pen Pasien thu sui lele in a hinkhuo a zang bei uhhi. Mihing kimkhatte in a hinkhuo uh milieng vâi, genthei, tagate díngin a zang bei uhhi. Mihing kimkhat kia lêulêu ahileh,bangma ngaituo manlou in,a damsung nite uh,tui zah in a zangthâng suhthop mai uhhi. Mihing kimkhat lah,sum leh pâi,nei leh lam,gou leh lam sui kawikawi in leitung muncinteng a tuon lele uhhi. Mihing kimkhat pen bangci leh solte leh âhsite sungah a kitungthei diei? ciin lungsim tuottuot in a hinkhuo uh a zang bei uhhi. Mihing pawlkhatte lah,leitung nopsahna sui kawikawi in uimaw gamphu bangin a vâh kawikawi uhhi. Mihing pawlkhatte lah,bangma bawl díng neilou in thusie lasie gêl,gên,thêzâh in a damsung nite uh a zang bei uhhi. Lâi Siengthou in a gên ma bangin leitung a thupina toh bei leltah díng ahihi. Leitung thupina,lalna leh letna kitu in mihingte a buoi zêngzûng uh hi. Nang leh kei bang toh i buoi uh e? Tami memoirs sunga thute ahileh,ka lungsim sunga ka na mêlci nalâi thute ahi. Record bu sunga kikhumlûtte leh kikhumlûtloute kigawm a ka’ng bawl ahi. Lungsim sunga kimêlci thute tampi a tel ziehin tami lâibu min pen ‘My Brief Memoirs of ZSP and ZOD(1984-2008) ciin ka minvaw hi.
Delhi khopi tuol ka tuh langkalsie,kum 12 a’ng vâl touta hi. I gâsuo na uoi? i gâsuola uoi? cia ei leh ei kidoh hun ahita hi. I Society uh bang ci’n i pûihoi thei díng uoi? ci lam thute gêlkhawh ciet díng deihuoi ka sa hi. Sângnâupangte’n amauh leh amauh a kidohcien díng uh ahileh; ka sep ka bawl díng lawmte ka bawl in ka sêm na’i mah? Ka tup ka ngîmna lampi lam ka zûi zing na’i mah? cite ahi. Ka nu ka pate kinepna leh lam-etna ka lawcingsah zou na diei mah? Ka zi ka tâte bangin ka vâ díei? ka gam ka lei in hâi bang ei ngâh ahi ci khu ka thei zing na’i mah? cithute kingaituo gige uh henlen,hileh,deisahhuoi mama hi. Tam Delhi khopi ka têndenna díng mun leh gam hisih,na ci leh, na gam in hâi bang na’ng ngâhla mama hi,cikhu thei khinkhian in,kalsuon zing va ui.Zola lûi mama khat in nâupangte hici in,na hil hi; ‘Bawi aw,hing khang mêngmêng in,nu tha,na pa tha dawn zâng díngin aw’..... Nu tha,Pa tha dot zâng lampang gênda vâi in,eimama khankhuo zong i kidawn zâng zou na’i mah? i kikhuol zou na’i mah? ciin kidong ciet in,tualeh ki-entha ciet va ui,pi leh pute,nu leh pate,u leh naute aw.
Ka lungdam e.
Lâigiel
Philip Thanglienmâng
DANICS B.E(Civil Engineer),M.A(Linguistics)

No comments: